- Assalamu alaikum wr wb.
A. MATERI
Wulangan EKONOMI
I. A. Wacanen kanthi kedal kang
cetha!
URIP TUMATA
Nalika Eyang Putri bingung nggoleki wadhah dondoman wis sawetara wektu ora ketemu-ketemu, banjur lenggah njegreg dheleg-dheleg kanthi pasuryan suntrut. Ibune Gadhing marani lan matur.
”Yang, sajakipun kok wonten ingkang dipunpenggalih,
wonten menapa?”
Anak wedok nyedhaki karo mijeti geger.
”Barang sepele nanging nganyelake! Iki lho, arep ndondomi
kebayakku sing dhedhel sithik lengene! Nanging nggoleki wadhah dondoman ora
ketemu. Wis tak ubres sakamar iki! Nganti awakku lungkrah. Bokmenawa kowe sing
nggawa, gawanen mrene!”
”Kula boten mbekta lho, Yang! Cobi lare-lare kula takenanipun!”
Awit bocah telu wis budhal sekolah kabeh, kepeksa ibune
nggoleki ing kamare bocah-bocah. Tujune wadhah dondomane Eyang kepethuk ing
kamare Diyan, putu penggulu. Barang sing digoleki ngglethak ing meja sinau, ora
ditutup maneh kaya maune. Sajake kesusu-susu ndondomi apa ta apa, nalika arep
budhal sekolah mau.
”Bocah-bocah ki ora kulina urip tumata. Mula wulangen ta,
Ndhuk!” ngendikane setengah nutuh anake wedok, kang pancen rumangsa luput.
Wektune entek kanggo mergawe, kang njalari wektu kanggo bawarasa lan nggegulang
anak meh ora ana. Mulih kerja wis kesel,
butuhe mung turu.
Urip tumata utawa tertib
ing basa Indonesiane, mujudake tindak tanduk kang tumata, manut aturan, ajeg,
miturut aturan tinamtu kang mratelakake yen wong sing tumata mesthi disiplin. Mula iku, prayoga banget yen bocah-bocah wiwit cilik digulawenthah
supaya uripe kulina tumata, tertib.
Sing magepokan karo urip tumata ora mung nyeleh
samubarang sing ajeg supaya gampang golek-golekane satemah ora mbuwang wektu
lan tenaga kang muspra, nanging uga kang magepokan karo ngemonah wektu, kang
yektine paling angel, sarta sesambungan karo wong liya jroning bebrayan.
Nyeleh barang
Ing bab nyeleh barang, luwih prayoga yen papane ajeg.
Awit apa? Kanthi mengkono yen nggoleki kari njujug ora ngentekake tenaga lan
wektu kaya wong bingung. Upamane nyeleh kunci, ana kunci lawang, kunci lemari,
kunci sepedha motor, kunci mobil lan sapanunggalane. Semono uga kang magepokan
karo penganggo, upamane ing endi papane meme andhuk, mepe sandhangan njeron,
lsp. Dene sing magepokan karo piranti nyambut gawe utawa sekolah. upamane
sepatu, becike dipapanake ing panggonan kang ajeg. Dene kaose sikil, yen durung
wayahe ngumbah, prayoga dilebokake ing jerone sepatu, aja nganti pisah, supaya gampang
golek-golekane. Mengkono uga piranti nulis, becike diwadhahi (adate kothak)
kang bisa disimpen ing jero tas. Dene nyelehe tas kudu dikulinakake ing meja
sinau utawa meja kerja. Sokur bage bisa digantung, satemah ora ngentekake papan
ing meja.
Mangkono sapiturute, klebu piranti olah-olah. Nyeleh
sendhok garpu lan peso (lading) luwih becik yen tetep nggone. Piranti
resik-resik kaya ta sapu, sulak lan sapiturute becike uga ajeg. Tumrap para
kadang sing daleme susun, prayogane yen piranti resik-resik antarane omah
dhuwur lan ngisor dibedakake dhewe-dhewe. Awit apa, upama arep nyapu jogan
dhuwur yen kudu njupuk menyang ngisor uga butuh tenaga lan wektu. Barang wigati
sing kerep ngentekake wektu antara liya nggoleki gunting sarta kethokan kuku. Awit
regane ora larang, prayoga yen saben uwong duwe dhewe-dhewe, klebu piranti
kanggo dondom. Ngenani piranti dondom iki prayogane diseleh ing lacine mesin
jait, utawa laci meja.
Ngemonah wektu
Ing jagading manajemen, sumber manajemen kang dumadi saka
manungsa, srana, dana sarta wektu, diakoni yen sing angel dhewe iku ngemonah
wektu. Awit wektu ora bisa dilar utawa diungkret, sedina suwengi panggah 24
jam.
Mula iku, luwih wigati, becike dikulinakake tumata ing
babagan nggunakake wektu. Luwih becik kulina tangi esuk, supaya nalika
nyamektakake sekolah utawa ngantor ora kesusu-susu. Adate, yen saomah kabeh
ninggal omah saperlu makarya utawa sekolah, adus bae kudu antri, wigatine antri
adus. Mokal ta saben uwong duwe kolah dhewe-dhewe. Kejaba yen saben kamar ana
jedhinge. Nanging kabeh mau bisa lumaku kanthi rancag sauger kabeh padha
lenggana tangi esuk. Yen kulina sarapan, becike uga ajeg wektune. Wong jaman
saiki dalane tansah rame/ macet, dadi kudu pinter tenan ngetung wektu saka omah
menyang sekolahan utawa kantor, supaya ora kasep.
Sawise kabeh budhal ninggalake omah, apa urusan wektu wis
rampung? Durung karuwan. Kabeh isih butuh mangan awan, kang wektune kudu
ditata. Bocah saiki butuh les ika iki. Kabeh mau becik bae, sauger bocah
dibantu ngatur wektune supaya bisa leren. Tumrape bocah-bocah, kudu duwe wektu
kanggo dolanan sarta wektu longgar. Candhake, sajake iki sing paling angel
ngature. Wektu kanggo sinau, nonton tv sarta turu. Aja nganti bocah ora sinau
awit kesengsem ndeleng teve. Malah lali nggarap PR, wis ngono tangine
mbangkong. Apa maneh yen supaya tangi nggugahe bae jam-jaman karo nggedhor
lawang, nganti tangga kiwa tengen padha brebegen. Wiwit SD nganti meh mlebu
perguruan tinggi saben dina ibune ajeg bengok-bengok. Kok ya ora bosen. Bocah
kang mangkene becik dijak bawa rasa, piye karepe. Yen ora bisa tangi esuk ya diumbar bae, ben
ngrasakake oleh ukuman ing sekolahan.
Yen saben dina dikulinakake nggedhor lawang, iku ora aran ndhidhik anak.
Ngemonah dhuwit
Ngemonah (mengelola)
dhuwit iku gampang-gampang angel? Jare sing dhuwite akeh gampang. Jaman saiki
ATM (dijarwakake ing basa Indonesiane Anjungan
Tunai Mandiri) ing endi-endi ana. Sing mbebayani ki rak yen kanggo
kaperluan kang ora sepiraa wigati sithik-sithik njupuk dhuwit ing ATM. Utawa,
yen blanja wiwit sing remeh-remeh nganti sing wigati nggunakake kartu kredit.
Sing ndrawasi yen tagihane ngluwihi pengasilan. Najan jenenge gagah, kartu
kredit mono yektine utang, lan mesthi ana anakane. Lha ya anakan iki sing
kala-kala gunggunge ngluwihi karo utange.
Mula iku, ing bab ngemonah dhuwit, aja gampang utang,
nanging kudu nyelengi, kanthi disiplin. Yen duwe rancangan tuku barang luwih
becik keklumpuk dhisik. Supaya ora gampang dijupuk yen nyelengi becike ing
bank. Jroning bebrayan sarta ngemonah bale wisma, bab kang kudu dikemonah
kanthi tumata isih ditintingi dhewe-dhewe. Nanging ya kuwi, macan galak, mangsa
boronga.
(Kapethik saka Panjebar Semangat No. 13, 31 Maret 2012)
B.
Tegese
tembung-tembung
Tembung-tembung
ing ngisor iki golekana tegese!
1. tumata
2. nutuh
3.
bawarasa
4.
nggegulang
5.
kesengsem
6.
lenggana
7.
mbangkong
8. wigati
9.
ndrawasi
10.
ditintingi
a. seneng
banget
b. tukar pikiran, tukar wawasan; rerembugan
c. kawanen, kerinan
d.
penting, perlu banget
e.
ngrumangsani; gelem nglakoni/nindakake
f.
cocok/jumbuh karo pranatan (aturan); teratur
g. mulang,
ndhidhik, ngajari
h. dipilihi; ditimbang-timbang
i.
mbebayani; mutawatiri banget
II.A. Bebasan
Bebasan yaiku unen-unen kang ajeg
panganggone mawa teges entar ngemu surasa pepindhan. Dene kang dipindhakake kaanane
utawa sesipatane wong; kaanane, tindak-tanduke.
Tuladha:
Adol lenge kari busike, tegese dundum
awake dhewe ora keduman/komanan.
B. Bebasan ing ngisor iki golekana tegese kang wis cumawis ing ngisore
!
1. (
..............) Madu balung tanpa isi.
2. ( ..............) Diwenehi ati ngrogoh rempela
3. (
..............) Kumrisik tanpa kanginan
4. ( ..............) Emban cindhe emban siladan
5. ( ..............) Kerot ora duwe (tanpa)
untu
6. ( ..............) Nabok nyilih tangan
7. ( ..............) Sandhing kirik gudhigen
8. ( ..............) Lambe satumang kari
samerang
9. ( ..............) Mbalung usus
10. (
..............) Suduk gunting tatu loro
a.
Nduweni sedya (niyat, kekarepan,
panjangka) nanging ora duwe wragad (kekuwatan, srana)
b. Ora padha pangrengkuhe marang siji lan
sijine; pilih sih (ora adil, ewang-ewangan).
c. Olehe mituturi
wis bola-bali, sing dituturi meksa ora mareni, ora nggugu.
d. Marga
pancen salah sanajan ora didakwa, atine ora kepenak
e. Diwenehi kelonggaran (dimurahi), wusana njaluk supaya luwih
dimurahi maneh; diwenehii kepenak isih kurang kepenak.
f. kakarepane/niyate
kendho kenceng (ora ajeg)
g. Sesrawungan karo wong ala bakal ketularan ala
h. Namakake panggawe ala sarana kongkonan
i. Kleru nindakake sawijining pagaweyan, wusanane gawe kapitunan
luwih akeh (nandhang kapitunan rangkep)
j. Tukar padu mung
marga barang remeh/sepele.ake yen durung akeh kawruhe/ilmune.
C. Tegese bebasan
ing ing ngisor iki golekana bebasane!
1. .......................................................................................................
Kabeh budidayane kagol; ora bisa
katekan sedyane
2.
................................................................................................................
Pagawean gampang dadi angel amarga kleru
panggarape..
3.
...............................................................................................................
Wong
ngawula (ngabdi) minggat kanthi nggegawa barang darbeke wong kang dikawulani.
4.
................................................................................................................
Murungake rejekine wong liya sing arep
ditampa.
5.
................................................................................................................
Wis ora bisa ngungkiri (ngendhani)
kaluputane amarga wis kabukten.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar