A. MATERI
Unggah-Ungguh Basa
Bab- bab kang perlu digatekake kanggo
ngetrapake unggah-umgguhing basa, supaya ora salang-surup yen arep ngurmati
marang sapa kang arep diajak wawan
pangandikan.
- Umur.
Wong
kang umure luwih enom lumrahe kudu ngurmati wong umure luwih tuwa. Umur iku ora
bisa digawe apadene dijaluk iki mono wis kodrate Gusti kang Maha Wikan
- Paprenahan.
Wong
kang awune luwih enom kudu ngurmati sedulur kang awune luwih tuwa. Prapenahan uga ora bisa dijaluk lan
diselaki uga wis dadi kodrate Gusti Kang Maha Agung
Tuladhane
: adhi ngurmati kakang, mbakyu. Anak
ngurmati bapak ibu, putu ngurmati embah, keponakan ngurmati paman, bibi.lsp.
- Drajad
Pangkat. Tuladhane murid ngurmati guru, pegawe ngurmati pangarsane, warga
pakumpulan ngurmati ketuane, lsp.
- Drajat-Semat.
Tuladhane wong lumrah ngurmati marang kang sugih bandhane.
- Luhuring
Pribadi, Tuladhane para wong pinter,
pahlawan, kyai, Seniman, lsp kudu dihurmati.
- Tetepangan,
tuladhane wong kang durung tepung, durung pati tepung, lsp ya kudu
dihurmati.
Tuladha
pacelathon bocah enom marang wong sing luwih tuwa ing ngisor iki tindakna ing
ngarep kelas
A.
Takon Marang Wong Tuwa
Takon marang wong tuwa utawa wong kang
dituwakake utawa wong kang kudune diajeni kudu nganggo basa krama alus .
Tuladha :
Upama ketemu wong tuwa banjur takon :
1. Ajeng teng pundi Pak ?
2. Badhe dhateng pundi Pak ?
3. Badhe tindak pundi Pak ?
Ukara pitakon kang nomer siji iku basane
kurang trep jalaran nganggo basa krama lugu, sing trep kudune nganggo basa
krama alus kaya ukara nomer loro utawa telu.
TEPANG
KAJAT
BAGYO : “Kula
nuwun“ !
PAK SANTOSO : “Mangga ! Sinten, nggih?
mlebet!“
BAGYO : “Kula,
Bagyo, Pak“
PAK
SANTOSO : “O, kowe ta, Bag. Kene-kene
lungguh kene cah bagus. Ana apa,
kadingaren?“
BAGYO : “Inggih Pak anggen kula
ngriki, dipundhawuhi Lik Sarno“
PAK
SANTOSO : “Lhoh didhawuhi apa?“
BAGYO : “Pak Santoso dipunaturi
kajatan wonten dalemipun Lik Sarno!“
PAK SANTOSO : “
Ing daleme Lik Sarno, ana perlu apa?”
BAGYO
: “ Wilujengan badhe kagungan kersa
netakaken putranipun, Anindhiya“.
PAK SANTOSO : “Nyunatake Anindhiya, putrane sing ragil
kae?”
BAGYO
: “Inggih leres Pak.”
PAK SANTOSO : “Lha
kajatane mengko jam pira?”
BAGYO
: “Mangke sabibaripun Maghrib, Pak“.
PAK SANTOSO : “O, Ya.., ya, Bag“.
BAGYO
: “Sampun Pak Santoso, kepareng nyuwun
pamit“.
PAK SANTOSO : “Ya..sing ngati-ati!”
B.Tugas
Praktek.
Kanggo
siswa lanang : Gawea kelompok kanthi anggota bocah 2. Terus gawea pacelathon
kaya ing dhuwur, isine yen kowe diutus Bapakmu ngaturi kenduren karo tanggamu.
Bapakmu kagungan kajat selametan 1000 dinane eyang. Yen wis rampung praktekna
ana ing ngarep kelas!
Kanggo
siswa putri : Gawea kelompok kanthi anggota bocah 2. Gawea pacelathon kaya ing
dhuwur, isine yen kowe diutus Ibumu ngaturi kenduren karo tanggamu. Ibumu
kagungan kajat selametan rayahan
(brokohan) mbakyumu kang lagi babaran. Yen wis rampung praktekna ing ngarep
kelas!
Geguritan
Wacanen
geguritan iki kanthi becik !
DADIA TIRAKATMU ANAKKU
Dening
: ST Ismaniasita
Dadia tirakatmu anak-anakku
Yen dina iki ora ana upa
Kowe ora pdha mangan sega
Kajaba gegelan tela
Tamba ngelih panyuwarane wetengmu
Dadia tirakatmu anak-anakku
Sawengi ngrungu udan kumricih
Padha ndhekep weteng ngelih
Kemul amoh gombalane biyungmu
Ing gubug trocoh gubuge bapakmu
Kliwat saking ketesing kringete
Sengkude gawe luluh dina-dina
Sengkude bapakmu ngusungi bata
Nggarap gedhong-gedhong ana kutha
Nembok gedhong susun sundhul angkasa
Wis kliwat saking olehe ngaya bapakmu
Olehe melu mbangun negara
olehe labuh dadi luluhing bangsa
ngranggeh tukoning tela
dadia tirakaktmu ya anak-anakku
dadia pambukaning nalarmu
dadia margining kamulyanmu mbesuk
cingkrang lan kasangsarane
wong tuwamu kang tumpuk-tumpuk
(Kapethik saka Seni Baca Geguritan angitanipun Sendhang
Mulyana kaca 52-53)
Negesi Tembung
1. Tirakat : ngengurangi, sesirik, leklekan
2. Nalar : panggagas, angen-angen, budi, benering
pamikir
3. Luluh : udhegan pasir lan semen
4. Cingkrang : sarwa kurang
5.
Kasangsarane : rekasane
B. Wangsulana
pitakon ing ngisor iki !
1.
Geguritan ing dhuwur sing nganggit
sapa ?
...............................................................................................................
2.
Bapak ing
geguritan iki pegaweane apa ? .......................................................................................................................
3.
Kepriye kahanane uripe bapak sakeluargane ?
..................................................................................................................................................................................................................................................
4.
Kepriye welinge bapak marang anake ?
.........................................................................................................................................................................................................................................
5.
Piwulang becik apa kang kinandhut ing
geguritan iki ?
Tidak ada komentar:
Posting Komentar